پس از پایان یافتن دوران غیبت صغری و نیابت خاصه بر اساس اعلام آنحضرت غیبت کبری آغاز گردید ایشان به اقتضاء زمان چنین تدبیر فرمودند تا هدایت شیعیان راتحت راهبری اشخاصی که طبق کدهای امام به عنوان نیابت عامّه شناخته می شدند ،ادامه دادند با این راهبرد حضرت ولی عصر “عج” شیعیان ورهبرانشان را از آسیب های بسیاری محفوظ داشتند – در واقع از این زمان به بعد جمعیت شیعان به خود انسجام جدیدی گرفت .
در این رویه جدید امام‌روحی فداه شاخص ومیزانی را برای همگان ارائه فرمودند تا در هر عصری، هر فردی دارای آن شاخص ها می بود نایب امام شناخته میشد و به نیابت ازایشان در امر دین و دنیا، ولی امر جامعه می گردید.
در واقع سخن نایب مورد نظر سخن امام و اطاعتش واجب و مخالفش حرام خواهد بود. در این باره دلایل فراوانی نقل شده است؛ از جمله:
1. اسحاق بن یعقوب درباره تکلیف شیعیان در غیبت کبری از امام مهدی‌علیه السلام سؤال کرد و توقیع ذیل در پاسخ او صادر گردید:
در پیشامدها ورخدادهایی که برای شما رخ‌می‌دهد، باید به راویان اخبار ما (علما) رجوع کنید، ایشان حجّت من بر شما هستند و من حجّت خدایم».کتاب الغیبة، ص 290 کمال‌الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 483، باب 45
2. امام‌حسن‌عسکری‌علیه السلام درباره علما فرموده است:
«هر یک از فقها که بر نفس خود مسلّط باشند و دین خود را حفظ کنند و با هوای نفس خود مخالفت ورزد و امر خدا را اطاعت کند، بر همگان واجب است که از او تقلید نمایند» وسائل الشیعة، ج 27، ص 131
3. کلینی، صدوق و طوسی روایتی را – که معروف به «مقبوله عمربن حنظله» است – از امام صادق‌علیه السلام به مضمون ذیل نقل کرده‌اند: هر کدام از شما که حدیث ما را روایت کند و در حلال و حرام ما صاحب نظر باشد و احکام ما را بداند، او را به حکومت برگزینند که من او را بر شما حاکم قرار دادم…». الکافی، ج 1، ص 67، التهذیب، ج 6، ص 218
4. پیغمبر اکرم‌صلی الله علیه وآله فرمود: یعنی، همان طور که انبیای بنی اسرائیل حافظ دین موسی بودند و اطاعت آنان بر بنی اسرائیل واجب بود، علمای اسلام نیز حافظ دین پیغمبراند و اطاعت از آنان دراحکام شرع واجب است. مستدرک الوسائل، ج 17، ص 320.
امام عسکری‌علیه السلام از پدر بزرگوارش
نقل‌کرده اند که فرمود:اگر نبود دانشمندانی که بعد از غیبت قائم شما به سوی او دعوت می‌کنند و به سوی او رهنمون می‌شوند و از دین او دفاع می‌کنند و بندگان ناتوان را از دام‌های شیطان و مریدهای شیطانی نجات می‌دهند، احدی باقی نمی‌ماند جز اینکه از دین خدا مرتد می‌شدند، ولی این دانشمندان، زمام دل ضعفا را به دست می‌گیرند، همان‌گونه که ملوان‌ها زمام کشتی را به دست می‌گیرند و سرنشین‌های کشتی را از خطر مرگ حفظ می‌کنند. اینها در نزد خدای – تبارک و تعالی – برترین هستند. الاحتجاج، ج 1، ص 18 و ج 2، ص 455؛ منتخب الاثر، ص 223.
به راستی همین نایبان عام حضرت مهدی‌علیه السلام هستند که در طول غیبت کبری، دین مقدس اسلام را از انحراف حفظ نموده، مسائل مورد نیاز را برای مسلمانان بیان کرده‌اند و دل‌های شیعیان را بر اساس عقاید صحیح، استوار ساخته‌اند.
به راستی تمامی موفقیت‌ها و پیشرفت های شیعه با مجاهدت خستگی‌ناپذیر حضرت ولی عصر ارواحنافداه ودست پروردهای ایشان فقیهان شیعه – تا به امروزصورت گرفته است و امروزه شاهد حکومت مقتدر شیعه در ایران اسلامی هستیم
از زمان غیبت کبری تا به حال طبق اسناد محرمانه ونگرش در هر دورانی مشاهده می گردد همواره شیعیان دارای یک زعیم بزرگوار بوده اند در همین راستا وبر اساس تحقیقات صورت گرفته تاکنون ما 61 زعیم و نایب عام داشته ایم که می توان نام این بزرگواران را به روشنی به شرح زیر بیان نمود
لیست زیر نام ۶۱ زعیم به همراه مدت زمان زعامت و مکان آنها در زمان غیبت کبری می باشد:
1. ابن قولوی- 39 سال – شهر قم
2. شیخ صدوق -13 سال – شهر ری
3. شیخ مفید 32 سال بغداد
4. سید مرتضی 23 سال بغداد
5. شیخ طوسی 24 سال بغداد و نجف
6. ابن براج 21 سال طرابلس
7. شیخ مفید ثانی 34 سال نجف
8. طبرسی 23 سال مشهد و سبزوار
9. ضیاء الدین راوندی 12 سال کاشان
10. قطب الدین راوندی 13سال کاشان
11. ابن زهره 12 سال حله
12. ابن ادریس 13سال حله
13. شمس الدین موسوی 32سال حله
14. ابن نماء 15سال حله
15. محقق حلی 22 سال حله
16. ابن سعید حلی 14سال حله
17. علامه حلی 36سال حله و قزوین
18. عمیدی 28 سال حله
19. فخر المحققین 17سال حله
20. شهید اول 15سال حله
21. ابن خازن حائری حله
22. ابن شهید اول حله
23. فاضل میسوری 16سال حله
24. ابن فهد حلی 15سال حله
25. ابن رشید قطیفی حله
26. اسدی حلی حله
27. ابن هلال جزایری حله
28. محقق ثانی 24 سال اصفهان حلب
29. شهید ثانی 24 سال جبع شام
30. حارثی 18سال جبل عامل و هرات
31. مقدس اردبیلی 9 سال نجف
32. موسوی عاملی 16 سال جبع شام
33. ملا عبد الله شوشتری 12سال اصفهان
34. شیخ بهائی 9 سال اصفهان
35. میرداماد 9 سال اصفهان
36. علامه مجلسی اول 29 سال اصفهان
37. مازندرانی 10سال اصفهان
38. محقق خوانساری 18سال اصفهان
39. علامه مجلسی دوم 12 سال اصفهان
40. جمال خوانساری 15 سال اصفهان
41. فاضل هندی 12 سال اصفهان
42. احمد جزایری 13 سال اصفهان
43. سید عبدالله جزایری 23 سال اصفهان
44. وحید بهبهانی 35 سال نجف
45. بحر العلوم 4 سال نجف
46. اکبر کاشف الغطاء 20 سال نجف
47. موسی کاشف الغطاء 13 سال نجف
48. علی کاشف الغطاء 13سال نجف
49. علامه شفتی4 سال اصفهان
50. صاحب جواهر 6 سال نجف
51. شیخ انصاری 15 سال نجف
52. میرزای شیرازی 31 سال سامراء
53. آخوند خراسانی 17 سال نجف
54. محمد کاظم یزدی 8سال نجف
55. میرازی دوم 1سال نجف
56. شیخ الشریعه اصفهانی 1سال نجف
57. شیخ عبد الکریم حائری یزدی 16 سال قم
58. سید ابوالحسن اصفهانی 10 سال نجف
59. آیت الله بروجردی 15 سال نجف
60. آیت الله امام خمینی 30 سال قم ، نجف و تهران
61. آیت الله امام خامنه ای تا کنون 34 سال تهران
